Allah Neden İnsanları İmtihan/Sınar?

Gürsel Gürbüz

İnsanın akıl, irade ve özgürlük gibi üstün yeteneklerle donatılması, onun bilinçli tercihler yapabilecek bir varlık olmasını sağlar. Bu yeteneklerin varlığı, doğruyu ve yanlışı seçme sorumluluğunu doğurur. Dolayısıyla Allah’ın insanı imtihan etmesi, onun özgür iradesini anlamlı kılmak ve adaletin tam gerçekleşmesini sağlamak için zorunludur. İmtihan, insanın potansiyelinin ortaya çıkması ve hak edenle etmeyenin ayrılması için hem aklî hem de ahlâkî bir gerekliliktir.

﴿ الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ﴾

“O, hanginizin daha güzel amel yapacağını denemek için ölümü ve hayatı yaratandır.” (Mülk, 67/2)

Allah, insanların amellerini sınamak için ölümü ve hayatı yaratmıştır.

2. Sünnetten Delil:

قَالَ رَسُولُ اللهِ ﷺ: «أَشَدُّ النَّاسِ بَلَاءً الْأَنْبِيَاءُ، ثُمَّ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ

“İnsanların en şiddetli imtihanı peygamberlere gelir, sonra derecelerine göre diğer insanlara.” (Tirmizî, Zühd, 2398)

Açıklama:

İmtihan, Allah’ın kullarını terbiye etmesi ve derecelerini yükseltmesidir.

3. Bilim Adamlarından ve Profesörlerden Örnek:

Prof. Dr. Viktor Frankl (nörolog, psikiyatrist) şöyle der:

“İnsanın anlam arayışı zorluklarla başlar. Zorluklar olmasa insanın içsel gücü ve değeri ortaya çıkmaz.”

Örnek:Bir kas güçlenmek için ağırlık kaldırmaya muhtaçtır.

İnsan ruhu da sıkıntılarla güçlenir ve olgunlaşır.

Bilimsel gerçek:

Beyin gelişimi, problemlere çözüm üretme ile hızlanır (nöroplastisite çalışmaları).

4. Akıl ve Mantık Açısından Açıklama:

Bir öğretmen öğrencilerini sınamazsa kim başarılı, kim tembel anlaşılır mı?

Bir yarış yapılmadan kimin birinci olduğu belli olur mu?

Bir mahkemede kanıt olmadan suçlu ile suçsuz ayrılır mı?

Aynı şekilde:

Allah, kullarını imtihan ederek:

Kim sabrediyor, kim isyan ediyor,

Kim ihlaslı, kim gösterişçi,

Kim imanlı, kim münafık, Ahirette ortaya çıkararak kişinin kendi tercihlerine şahit olmasını istiyor.

Bu, hem adalet hem hikmet gereğidir.

Sonuç:

Allah insanları imtihan eder:

İman ve amel bakımından kimlerin doğru olduğunu göstermek için (Mülk 2),

Derecelerini yükseltmek için (Hadis: Tirmizî 2398),

İnsanları olgunlaştırmak için (bilimsel ve psikolojik gelişim),

Hak edenlere adil bir şekilde mükâfat veya ceza vermek için (akıl ve mantık).