Sofilerin Maide: 44 Müslümanları Bağlamaz Fitnesine Reddiye

Gürsel Gürbüz

Bazı çevreler özellikle tarikat ehli olan cehmiler, Kur’ân-ı Kerîm’in hükümlerini özelleştirerek "Maide 44" ayetinin sadece Yahudi ve Hristiyanları bağladığını iddia etmektedir. Bu iddia, ayetin evrensel mesajını daraltmakta ve İslâm’ın hükümlerinin her zaman ve mekânda geçerli olduğu gerçeğini görmezden gelmektedir. Halbuki Allah’ın hükmüyle hükmetmeyenlerin kimliğine değil, fiiline odaklanan bu ayet, aynı illeti taşıyan herkesi kapsar. Nitekim;

1- Kur’an’daki Deliller;

﴿وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ﴾

"Allah’ın indirdiği ile hükmetmeyenler, işte onlar kâfirlerin ta kendileridir."

Ayetteki "مَن" (kim) ifadesi, mutlak bir genelleme içerir. Yahudi veya Hristiyan olma şartı yoktur. Hükmü terk eden herkes bu kapsama girer.

Yunus Sûresi 44. Ayet

﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَظۡلِمُ ٱلنَّاسَ شَيۡٔٗا وَلَٰكِنَّ ٱلنَّاسَ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ﴾

"Allah insanlara hiç zulmetmez, fakat insanlar kendilerine zulmederler."

Zulüm, kimden gelirse gelsin reddedilir. Hükmü terk eden Müslüman da kendine zulmetmiş olur.

Nahl Sûresi 44. Ayet

﴿وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلذِّكۡرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيۡهِمۡ﴾

"İnsanlara indirileni açıklaman için sana da bu Kitab’ı indirdik."

Peygamber’in tebyîn (açıklama) görevi, hükümlerin Müslümanları da bağladığını gösterir.

2- Sahabe’nin Görüşü

Birinici delil: Maide: 44 Ayeti evvale bizim icin geçerli oluşunun delili; İbn-i Mes’ud ve Hasen der ki: Bu ayet ister Müslüman, ister Yahudi, ister kafir olsun Allah’ın indirdiği ile hükmetmeyen herkes hakkında umumidir.” (El-Camiu Li Ahkam, 6/244.)

İkinci delil: Bera b. Azib, Huzeyfe ibn Yemman, Abdullah İbn-i Abbas, Ebu Miclez, Ebu Reca, İkrime, Hasan El’Basri ve diğerleri derler ki: “Bu ayet ehli kitap hakkında nazil olmuştur. Ayrıca Hasan El Basri bunun bizim üzerimize de vacip olduğunu söylemiştir. Abdurrezzak, Süfyan Es’Sevri kanalıyla İbrahim’den naklen bu ayetlerin İsrailoğulları hakkında indiğini ancak aynı hususların bu ümmet için de geçerli olduğunu söylemiştir. Bunu İbn-i Cerir rivayet etmiştir.” (İbni Kesir Tefsiri, 5/2349-2350.)

Kur’an müslümanlara indirilimiş her bir zerresinde sorumluyuz. Dolayısıyla bir kaide olarak; ''Ayetlerin hususi olması umuma engel değildir’’ sabit ve bilinen bu kaide bizede şamildir. Nitekim;

Üçüncü delil: İbn Cerîr der ki: Bize İbn el-Müsennâ… Şa’bî’den nakletti ki; Kim de Allah’ın indirdiğiyle hükmetmezse; işte onlar, kâfirlerin kendileridir. âyeti müslümanlar hakkındadır.

Dördüncü delil: İbn Abbas ise bu ayet Müslümanlar hakkındadır demiş ve bununla küfrün altındaki küfrü (küçük küfürü) kasdetmiştir. Yani Allahın hükmü ile genel anlamda hükmeden ama bir Hakim/Kadı’nın belli bir meselede bir suçu örtbas ederek hükmetmemesi küçük küfür demiştir.

Beşinci delil: Tabiînin değerli âlimlerinden birisi olan İbrahim en-Nehaî bu ayet hakkında şöyle demiştir: “Bu ayetler İsrailoğulları hakkında nazil olmuştur. Allah-u Teâlâ onlar (içerisinde yer alan ahkâm)ı bu ümmet için de uygun görmüştür.”

Altıncı delil: Hasan-ı Basrî şöyle demiştir: “Bu ayetler Yahudiler hakkında nazil olmuş olup bize de vacip kılınmıştır.”

Yedinci delil: İmam Şa‘bî ayetlerde “Kâfirler, Zalimler ve Fasıklar” şeklinde yer alan üç vasıf hakkında şöyle demiştir: “Bu vasıfların ilki bu ümmet için geçerlidir. İkincisi Yahudiler hakkındadır. Üçüncüsü ise Hıristiyanlar içindir.”

Sekizinci delil: Huzeyfe b. Yeman’ın yanında bu ayetler okunduğunda orada bulunan bir kişi: “Bu hüküm İsrailoğulları için geçerlidir” dedi. Bunu duyan Huzeyfe (ra): “İsrailoğulları sizin için ne güzel bir kardeştir! Tüm iyi (hüküm) ler size, tüm kötü (hüküm) ler onlara ha! Hayır, Allah’a yemin ederim ki siz, ayakkabının bağı gibi onların yolundan gideceksiniz” dedi. Tüm bu nakiller için bkz: (“ed-Dürrü’l-Mensûr”, 3/87, 88.)

Dokuzuncu delil: İbn-i Abbas (ra) şöyle demiştir: “Siz ne iyi bir topluluksunuz! İyi ve güzel olan hükümler size, kötü ve meşakkatli olan hükümler Ehl-i Kitab’a ha!

Onuncu delil: Hakîm b. Cübeyr anlatır: Maide Suresinde “Kâfirler, zalimler ve fasıklar” şeklinde yer ayetler hakkında Said b. Cübeyr’e soru sordum ve “Bazıları bu ayetlerin İsrailoğulları hakkında indiğini, bizler için geçerli olmadığını iddia ediyorlar. (Ne dersiniz?)” dedim. Said b. Cübeyr: “Öncesini ve sonrasını oku” dedi. Ben hemen okudum. Bunun üzerine: “Hayır, aksine o ayetler bizler hakkında da geçerlidir” dedi (Tefsîru’l-Menâr, 6/407.)

 

3- İcma İle Allahın Hükmü İle Genel Olarak Hükmeden Ama Belli Meselede Hükmetmeyenler Kafir Olamazlar.

İkinci dönem; Bu dönem Emeviler, Abbasiler ve Osmanlı dönemidir.

İcma ile Allah’ın hükmü ile hükmeden ama belli muayyen hırsızlık yada zina gibi suçları rüşvet ve akrabalık bağları sebebiyle gizleyen ve Halife yada Kadı kafir olmaz. Alimlerden alıntıda bulunduğumuz kaviler icma ile bunu gösterir;

İmam Fahruddin Razi de 32 ciltlik "Tefsir-i Kebir" isimli eserinde bu ayetin tefsirini yapmakta, Haricilerin bu husustaki görüşlerinin yanlış olduğuna işaret ederek şöyle demektedir:"Bir kimse Allah'ın hükümleriyle hükmetmezse dahi, kalbiyle o hükümlerin doğruluğuna inanırsa kâfir olmaz. Zira küfür, hak olan hükümleri kalbiyle inkâr ve lisanıyla reddetmektir. Fâsık, kalbiyle tasdik ettiği için mûmindir. İmanla beraber Allah'ın hükümlerinin aksi ile hüküm vermek diğer günahlar kabilindendir. En doğru olan görüş budur." (Fahruddin Razi, et-Tefsiru'l-Kebir, 12:6)

Kadı Beydavi ise Allah'ın hükümlerini inkâr edib onlara hakaret edenlerin kâfir olacaklarını açıklamaktadır. (Tefsir-i Beydavi, 2:295)

“Alimler, bilerek kasıdlı olarak hüküm konusunda zulmetmenin kebairden yani büyük günahlardan olduğu hususunda icma etmişlerdir. Bu konu hakkında seleften şiddetli rivayetler gelmiştir. Allahu Teala ise “Allahın indirdiği ile hükmetmeyenler kafirlerin, zalimlerin, fasıkların ta kendileridir” buyurmaktadır.” (et-Temhid, Zeyd bin Eslem’den rivayet edilen 33. Hadis başlıklı bölüm)

“Bidat ehlinden Hariciler ve Mutezile gibi bir topluluk, bu konuda sapıtarak bu ve benzer rivayetleri, günah işleyenleri tekfire delil getirmişlerdir. Allah’ın kitabından, zahiri üzere olmayan ayetleri delil getirmişlerdir. Bunlardan birisi de: Her kim Allah’ın indirdikleriyle hükmetmezse, işte asıl kâfir olanlar onlardır. (Maide 44) ayetidir.” İbnu Abdilberr, ardından İbn Abbas’tan gelen “kufrun dune kufr” rivayetini zikretmektedir. (et-Temhid, Abdullah bin Dinar’dan gelen 7. Hadis başlıklı bölüm)

Bu sözüyle, Maide: 44 ayetini (tahkik etmeden ilk bakışta anlaşıldığı şekliyle) zahiri üzere almanın yanlış olduğunu ifade etmektedir. Ayetin zahiri ise Allahın indirdiğine uygun hüküm vermeyen herkesin kafir olmasını gerektirmektedir. Bu manada ayetin zahiriyle hükmedenler ise ancak Hariciler’dir.

İmam Acurri (V.360) , eş-Şeria adlı eserinde, Tabiin imamlarından Said bin Cubeyr (ra)’ın bu hususta şöyle dediğini nakletmektedir:

Harurilerin (Haricilerin) tabi olduğu müteşabih ayet Allah Azze ve Celle’nin şu kavlidir: “Her kim Allah’ın indirdikleriyle hükmetmezse, işte asıl kâfir olanlar onlardır.” (Maide 44) Onlar bu ayeti, “O küfredenler, yine de (başkalarını) Rablarına denk tutuyorlar” (En’am 1) ayetiyle beraber okuyorlar. Hakka uygun hükmetmeyen bir idareci görünce “Kafir oldu, kafir olan da rabbine denk tutmuş olur, bu idareciler müşriktirler” derler. Böylece huruc (isyan) ederek gördüğün şeyleri yaparlar. Zira onlar bu ayeti tevil etmektedirler.” (Acurri, Eş-Şeria 1/341 no:44 ayrıca İmam Şatıbi, el-İ’tisam Kitap Dünyası Yayınları: 2/206.)

Zehebi, Siyeru A’lam’in Nubela’da Ebubekir Muhammed bin Huseyn el-Bağdadi el-Acurri hakkında şu ifadeleri kullanmaktadır: İmam, önder, muhaddis, saduk, hayır sahibi, sünnet ve ittiba ehli… Görüldüğü üzere Said bin Cubeyr, hakka uygun hüküm vermeyen yöneticileri tekfir etmenin Haricilerin işi olduğunu, onların bu hususta delil aldığı Maide: 44 ayetinin ise (bu mesele ile alakalı) muhkem bir delil olmadığını, müteşabih olduğunu söylemektedir.

Şeyhulislam İbn Teymiyye ise şöyle demektedir:

“İbnu Abbas ve ashabı “Allahın indirdiği ile hükmetmeyenler, kafirlerin ta kendileridir” (Maide: 44) ayeti hakkında “Burdaki küfür, İslam dininden çıkartmayan bir küfürdür” demiş ve bu hususta Ahmed bin Hanbel ve diğer sünnet imamları onlara tabi olmuşlardır” (Mecmu’ul Fetava, 7/312)

İbn Kesir (rh.a) bu ayetin tefsirinde şunları nakletmektedir:

“Ali İbn Ebi Talha, Abdullah İbn Abbâs’tan nakleder ki; o, bu âyet konusunda şöyle demiştir: Kim Allah’ın indirdiklerini inkâr ederse, kâfir olur. Kim de kabul edip hükmetmezse, zâlim ve fâsık olur. îbn Cerîr Taberî, bu rivayeti nakletmiştir. Sonra da bu âyetten, ehl-i kitâb’ın veya kitâbta İndirilen hükmü inkâr edenlerin kasdedildiği görüşünü tercih etmiştir. Abdürrezzâk, Sevrî kanalıyla Zekerriyyâ’dan, o da Şa’bî’den nakleder ki: «Kim de Allah’ın indirdiğiyle hükmetmezse âyeti müslümanlar için indirilmiştir.

İbn Cerîr der ki: Bize İbn el-Müsennâ… Şa’bî’den nakletti ki; Kim de Allah’ın indirdiğiyle hükmetmezse; işte onlar, kâfirlerin kendileridir. âyeti müslümanlar hakkındadır. Kim de Allah’ın indirdiğiyle hükmetmezse; işte onlar, zâlimlerin kendileridir. âyeti yahûdîler hakkın-dadır. Kim de Allah’ın indirdiği ile hükmetmezse; işte onlar, fasıkların kendileridir. âyeti de hıristiyanlar hakkında nazil olmuştur. Hüseyin ve Sevrî de Zekeriyyâ kanalıyla Şa’bî’den aynı rivayeti nakletmişlerdir. Ayrıca Abdürrezzâk der ki: Bize Ma’mer… Tâvûs’tan nakletti ki; İbn Abbâs’a bu âyet sorulduğunda; bu küfürdür, demiş. İbn Tâvûs babasından naklen der ki: Ancak bu; Allah’ı, melekleri, kitabları ve peygamberleri inkâr anlamındaki küfür gibi değildir.

Sevrî, İbn Cüreyc kanalıyla Atâ’dan nakleder ki; o, şöyle demiş : Küfürden öte küfür, zulümden öte zulüm, fısktan öte fâsıklıktır. Bunu İbn Cerir Taberî nakleder.

Vekî de… Tâvûs’tan nakleder ki; buradaki küfür, dinden çıkaran küfür değildir, demiştir.

İbn Ebi Hatim der ki; Bize Muhammed İbn Abdullah… İbn Abbâs’tan nakletti ki; o, bu âyetteki küfrün gidilen küfür (yolu) olmadığını söylemiştir. Hâkim de Müstedrek’inde, Süfyân îbn Uyeyne’den bu hadîsi nakleder ve; Buhârî ve Müslim’in şartlarına göre sahihtir, ancak tahrîc etmemişlerdir, der.”

Tahavi şarihi İbnu Eb’il İzz de şöyle demiştir:

“Allah’ın indirdiklerinden başkası ile hükmetmek, bazen kişiyi dinden çıkartan bir küfür olabilir. Bazen de küçük ya da büyük bir masiyet olabilir. Küfür olması halinde ya az önce sözü edilen görüşlere göre ya mecazi ya da küçük bir küfür olur. Bu da hükmedenin durumuna göre değişir. Eğer o Allah’ın indirdikleriyle hükmetmenin gereksiz olduğuna inanır ve bu konuda serbest olduğu kanaatini taşıyorsa, yahut o hükmün Allah’ın hükmü olduğuna kesin inanmakla birlikte onu küçümsüyor ise bu büyük küfürdür. Şâyet Allah’ın indirdikleriyle hükmetmenin farziyetine inanmakla ve o olay ile ilgili Allah’ın hükmünü bilmekle birlikte -cezayı hakkettiğini itiraf etmekle beraber- Allah’ın hükmünü terkederse böyle bir kimse asi günahkardır ve buna mecazi küfür yahut küçük küfür ile kâfir olmuş denilir.

Şâyet o muayyen meselede Allah’ın hükmünü -bütün gayretini ortaya koymak ve Allah’ın hükmünü bilmek maksadıyla bütün çabası ile çalışmakla birlikte- bilemeyecek olup da bu hususta hata ederse; böyle bir kimse hata etmiş ve yanılmış bir kimse demektir. İçtihadı dolayısıyla bir ecir alır, hatası da bağışlanır.” (İbn Ebi’il İzz, Tahavi Akidesi Şerhi, sf 252-253)

“Allahın indirdiği ile hükmetmeyenler kafirlerdir” ayetine Hariciler sarılmışlar ve Allahın hükmünü terk eden herkesin her zaman kafir olacağını ileri sürmüşlerdir” Ebu Muzaffer es-Sem’ani (v. 489)

 

4- İcma İle İdeolojik Yasalarla Hükmedenlerin Kafir Oluşu;

Üçüncü dönem; İcma ile Allahın hükmüne zıt ve alternatif hükümler.

Abdulaziz b. Abdillah er-Racihi’nin Fransız ve İngiliz kanunlarıyla hükmeden yöneticilerle alakalı verdiği cevaptır. Racihi (kendisi Suudi selefileri nezdinde meşhur ve muteber bir kimsedir) cevabında önce Hafız İbn Kesir’in ve Muhammed bin İbrahim’in bunun küfür olduğu yönündeki görüşlerini zikretmiştir.

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَبِي الرَّبِيعِ، ثنا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، ثنا مَعْمَرٌ، عَنِ ابْنِ طَاوُسٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ

، سُئِلَ ابْنُ عَبَّاسٍ فِي قَوْلِهِ: وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَاأَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ

قال:"هِيَ كَبِيرَةٌ

İbn Ebi Hatim Tefsirinde (4/484 no: 6468); el-Hasen b. er-Rabî’, Abdurrazzak , Mâmer ,İbn Tavus – babası isnadıyla rivayet ediyor: “İbn Abbas’a “Kim Allah’ın indirdikleriyle hükmetmezse onlar kafirlerdir” (Maide 44) ayeti soruldu. Dedi ki: “O kebiredir (büyük günah kastedilmiştir)” Ravileri güvenilirdir. isnadı sahihtir. Nitekim;

Hafız İbn Hacer’in naklettiğine göre Malikilerden İsmail el-Kadı bu ayet hakkında şöyle demiştir: “Ayetlerin zahiri şunu göstermektedir ki, her kim onların (Yahudilerin) yaptığı gibi yapar ve Allahın hükmüne muhalif bir hüküm icad edip bunu kendisiyle amel edilen bir din (kanun) haline getirirse sözkonusu tehdit onun için de geçerlidir. Bu ister yönetici isterse de başkası olsun fark etmez…” (Feth’ul Bari, 13/120)

Kurtubi diyor ki: “Kendi getirdiği hükümleri Allah’ın hükümleridir diyen, Allah’ın hükmünü değiştirdiğinden dolayı kafir olmuştur.”(Kurtubi Tefsiri s: 2188)

Şeyhu’l-İslâm İbn Teymiyye rahimehullah, Müslüman olduklarını söylemelerine rağmen Tatarların küfre girdiğine dair fetva vermiş ve onları tekfir ederek kendileri ile savaşılması gerektiğini belirtmiştir. Şeyh, onların tekfirini iki nedene bağlamıştır:

Şeriatın emir ve yasaklarına bağlanmamaları, yani ameli bir bütün olarak terk etmeleri,

Aralarında Allah’ın hükümleri ile değil, kendi koymuş oldukları hükümlerle hükmetmeleri. ( Mecmuu’l-Fetâvâ, sf. 28/505.

İbni Hazm kendi eserinde; İslam şeriatında Hakkında bir nass ve vahiy gelmemiş olan İncil kaynaklı bir hükümle hükmeden kimsenin kafir ve müşrik olacağı ve İslam dininden çıkmış olacağı hususunda Müslümanlardan iki kimse arasında dahi ihtilaf yoktur. (El-İhkam fi Usul’il Ahkam, 5/173)

İbnu Teymiyye (rh.a) ise şöyle demektedir: Şu elimizdeki tahrif edilmiş Tevrat nüshalarıyla amel etmek caiz değildir. Bugün her kim Tevrat’ın değiştirilmiş ve neshedilmiş hükümleriyle amel ederse o kimse kafirdir. (Mecmu’ul Fetava, 35/200)

İmam İbn Kesîr rahimehullah’dır. O, Maide Suresi’nin 50. ayetinin tefsirinde Cengiz Han’ın ihdas etmiş olduğu “Yesak” adlı kanun kitabıyla alakalı olarak şöyle der:

“…Allah, kulların kendi elleriyle koydukları ve Allah'ın şeriatına dayanma­yan câhiliyye hükümlerinin sapıklıklarını ve bilgisizliklerini reddedi­yor. Bu sapıklıkları; kendi görüş ve hevesleri sonucu ortaya çıkardık­larını bildiriyor. Söz gelimi Tatarların, Cengiz Han diye bilinen kral­larından alınma krallık buyrukları vardır ve bununla hüküm verirler. Nitekim bu yasayı onlara kral koymuştur. Bu yasalar Yahûdî, Hıristiyan ve İslâm di­nine mensup muhtelif milletlerden iktibas yoluyla tanzim edilmiş ka­nunlar topluluğudur. Ancak bu yasalar içerisinde birçoğu, Cengiz Han'ın mücerret görüş ve heveslerinden ibarettir. O bunu, çocukları için izle­nen bir hüküm haline getirmiştir ki; onlar, Allah'ın kitabından ve Rasûlullah’ın sünnetinden önce bu yasaya uyarlar. Onlardan böyle davra­nan birisi kâfirdir, Allah ve Rasulünün hükmüne dönene dek kendisi ile savaşmak vaciptir. Az veya çok hiçbir konuda Allah'tan başkasının hükmüne müracaat edilemez.”  İbn-i Kesir: 5/2364.

İbn Kesîr rahimehullah aynı fetvayı “el-Bidâye ve’n-Nihâye” adlı eserinde de tekrarlamaktadır. Orada “Yesak” adlı kitapta mevcut olan bazı hükümleri zikrettikten sonra şöyle der:

“Tüm bu hükümlerde, Allah’ın peygamberlerine indirdiği şeriatlara muhalefet vardır. Her kim peygamberlerin sonuncusu olan Abdullah’ın oğlu Muhammed aleyhisselam’a indirilmiş muhkem şeriatı terk eder de (Tevrat ve İncil’in ki gibi) hükmü yürürlükten kaldırılmış şeriatların kanunlarına başvurursa kâfir olur. (Böyle birisi kâfir oluyorsa) peki ya “Yesak” adlı kitabın kanunlarına başvuran ve onu Muhammed aleyhisselam’ın şeriatının önüne geçiren kimsenin durumu ne olur? Her kim böyle yaparsa Müslüman âlimlerin icmasıyla kâfir olur.” Zira Yüce Allah buyurmuştur: “Onlar hâlâ Cahiliye hükmünü mü istiyorlar? Oysa kesin olarak iman eden bir millet için Allah’tan daha iyi hüküm veren kim vardır?” (Mâide, 50) “Hayır; Rabbine and olsun ki, aralarında çıkan ihtilaflarda seni hakem tayin edip, sonra senin verdiğin hükmü içlerinde bir sıkıntı duy­madan tamamıyla teslim olmadıkça iman etmiş olmazlar.” (Nisâ, 65) Bkz. 13/139.)

“Onlar yani Tatarlar kendi aralarında Allahın hükmüyle hükmetmezler, bilakis kendilerine ait uydurmalarla hükmederler ki bu hükümler bazen İslama uygun olur, bazen uygun olmaz.” “Bu kesimle savaşmak Müslümanların icması ile vacibtir. İslam dinini bilen ve de bu kimselerin iç yüzünü bilen bir kimse bu hususta şüphe etmez.” (Bkz. Mecmu’ul Fetava, 28/501-553)

Bu nedenle İslam âlimleri, onun da tıpkı Cengiz Han ve torunları gibi küfre girdiğini ve kendisinin bu ameli nedeniyle dinden çıktığını söylemişlerdir.

İbn Hacer’in en önemli talebelerinden birisi olan İmam Sehâvî rahimehullah şöyle der:

“Timur, Cengiz Han’ın kanunlarına dayanmış ve onları temel esas haline getirmişti. Bundan dolayı birçok âlim, hükmettiği ülkelerde İslam şiarları kaim olduğu halde (yine de) onun kâfir olduğuna dair fetva vermiştir.”

İbn-i Arabşâh (Şezerâtu’z-Zeheb, 7/280-284.) rahimehullah da şöyle demiştir:

“Timur, Cengiz Han’ın kanunlarına inanan birisi idi. Bu kanunlar, İslam Dinine nispetle fıkhın detayları mesabesindedir. O, bunları Muhammed aleyhisselam’ın yolu üzere icra ederdi. Bu nedenle hocamız Hafizuddin Muhammed el-Bezzazî (Şezerâtu’z-Zeheb, 7/183.) Alâeddin Muhammed el-Buharî (Şezerâtu’z-Zeheb, 7/241, 242.) Ve diğer büyük İslam âlimleri, hem Timurlenk’in hem de Cengiz Han’ın ortaya koyduğu bu kanunları İslam kanunlarının önüne geçirenlerin kâfir olacağına dair fetva vermişlerdir.”(Acâibu’l-Makdûr fî Nevâibi Teymûr, sf. 455.)

İmam Şevkanî rahimehullah, Cengiz Han’dan ve onun “Yesak” adlı eserinden söz ettikten sonra şöyle demektedir:

“…Sonra bu kötü yola ve küfrî işe Timurlenk tabi oldu. O, saltanatını sürdürürken “Yasa” kitabından başkasıyla amel etmezdi.”(Akdu’l-Ceman fî Hudûdi’l-Buldân.)

Müfessir ve Muhaddis İmam Ebu Muhammed el-Huseyn b. Mes'ud el-Beğavi; Abdulazîz b. Yahyâ el-Kinânî’ye bu âyetler hakkında soruldu o da şöyle dedi: “Bu âyetler Allah’ın indirdiklerinden bazısıyla değil tümüyle birden hükmetmeyenler hakkındadır. O hâlde her kim Allah’ın indirdiklerinin tümüyle birden hükmetmez ise kâfir, zâlim ve fâsıktır. (Meâlimu’t-Tenzîl (3/61)

Bu yönde fetva verenler arasında Ahmed Şakir, Şenkiti, Muhammed bin İbrahim, Hamid el-Fıki gibi selef akidesine intisab eden müelliflerin yanı sıra Osmanlı devletinin son şeyhulislamı Mustafa Sabri, yine Osmanlı devletinin ulemasından addedilen Düzceli Zahid el-Kevseri gibi Eşari, Maturidi hatta tasavvuf akidesine mensub olan ve de el-Menar dergisi editörü Mısırlı Reşid Rıza gibi Mutezili, modernist temayüldeki kimseler de mevcuttur.

Muhammed Hamid el Fıki, “Fethul Mecid” adlı kitabın dip notunda Yesakla ilgili olarak şöyle demiştir:

“Yesak gibi hatta ondan daha şerli olan şey ise; kan, ırz ve mallar hakkında Allah-u Teâlâ’nın Kitabında ve Rasulunün sünnetinde hükümler açıkken, kişinin, batılıların kanunlarını bu konularda kendisine kanun edinip, onlara muhakeme olmasıdır. Böyle yapan kimse şüphesiz kafirdir, mürteddir. Bu ameller üzerinde ısrar ettiği ve Allah-u Teâlâ’nın indirdiği hükme dönmediği müddetçe onun müslüman olarak isimlendirilmesi, İslam’dan olduğu açık olan namaz, oruç, hac ve bunlar gibi amelleri yerine getirmesi kendisine hiçbir fayda sağlamaz.” (Fethul Mecid Nisa: 60 ayetiyle alakalı bölümün dip notunda)

Şenkiti ise şöyle diyor: “Şeytanın kendilerini kandırdığı ve insanların kafalarından çıkarılmış Allah’ın şeriatine muhalif kanunlara tabi olan kimselerin kafir ve müşrik olduklarında şüphe edenler; hakkı görmek hususunda basireti kör olmuş kimselerden başkaları değildir. (Edvaül Beyan c: 4 s: 83-84)

Ahmed Şakir ise şöyle demektedir: “Bil ki bu kanunların hepsi, ister şeriate uygun olsun ister uygun olmasın, batıldır ve bu kanunlara muhakeme olmak, İslam şeriatinden çıkmaktır. Bu kanunların içindeki İslam şeriatine uygun hükümler, İslam kanunlarına tabi olunarak, Allah-u teala ve rasulünün hükmüne itaat edilerek konulmamış, bilakis tesadüfen İslam şeriatinin hükümlerine uygun düşmüştür. Bu yüzden bu kanunların hepsi, ister İslam şeriatine muhalif olsun ister muhalif olmasın, sapıklıktır. Bu kanunlar, kendisine uyanı cehenneme sevkeder. Hiçbir müslümanın bu kanunlara boyun eğmesi ve onlardan razı olması asla caiz değildir.” (Umdetu’t Tefsir c: 3 s: 314-315)

Döneminin Suudi Arabistan baş müftüsü olan Muhammed bin İbrahim (m.1969 yılında ölmüştür) beşeri kanunlara muhakeme olanların hükmüyle alakalı “Tahkim’ul Kavanin” isimli bir risale neşretmiştir. Yeri gelmişken belirtelim ki Muhammed bin İbrahim, Abdulaziz bin Baz başta olmak üzere Suudi selefilerinin itibar ettikleri birçok kişinin de hocasıdır. İhtiva ettiği faydalardan dolayı risalenin tamamını nakledeceğiz ve ardından bazı değerlendirmeler yapacağız:

Tahkimu'l Kavanin Risalesinde; “Lanetli kanunları, Ruh’ul Emin’in insanları uyarmak için Muhammmed’in kalbine fasih arab dili ile indirdiği Kur’an’ı kerim ile hüküm konusunda aynı seviyeye yükseltmek ve ihtilaf anında Kur’an’ı bırakıp insan ürünü olan kanunlarla hüküm vermek, apaçık büyük küfür olan amellerdendir ve Allah’ın aşağıdaki sözlerine karşı zıt ve inatçı bir tavır takınmak demektir.

Bir mesele hakkında heva ve hevesine veya şehvetine uyarak Allah-u Teâlâ’nın indirdiğiyle hükmetmeyen hakimin bu yaptığı amelin küçük küfür olabilmesi için; Allah-u Teâlâ’nın o mesele hakkında indirdiği hükümle hükmetmek gerektiğine, Allah-u Teâlâ ve rasulünün o meseleye verdiği hükmünün hak olduğuna inanması ve bu konuda hata ettiğini itiraf etmesi gerekir.

Suudi Arabistan Fetva kurulunun çıkartmış olduğu “Mecellet’ul Buhus’il İslamiyye” adlı derginin bir çok sayısında bunun İslamdan çıkaran itikadi küfür olduğu vurgulanmıştır. (misal olarak derginin h. 1395 Ramazanında çıkan ilk sayısında Menna Halil el-Kattan imzalı “Allahın şeriatını hakem tayin etmenin vacib oluşu” başlıklı yazı gösterilebilir.) Başka bir misal, Filistinli meşhur Abdullah Azzam’ın “el-Akidetu ve Eseruha fi Bina’il Cil” adlı kitabı Suudi Arabistan Evkaf Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır. Azzam, bu kitapta beşeri kanunları tatbik eden yöneticilerin kafir olduğunu ve Maide: 44 ayetinin tefsiriyle alakalı söylenen “küçük küfür” hükmünün bu tür yöneticiler için uygulanamayacağını uzun uzun anlatmaktadır. Evkaf bakanlığının bu tür bir kitabı resmi ulemanın onayı olmadan yayınlaması Allahu a’lem sözkonusu olmaz. (Azzam’ın bu kitabı İslam akidesinin özellikleri adı altında Türkçede de neşredilmiştir. Azzam’ın gerek hakimiyet konusunda gerekse tekfir meselesi ve başka meselelerde bazı tutarsızlıkları ve küfre varan sapmaları, irca’ya meyli vardır ki bunlar şu an konumuzun dışındadır)

Allahın hükmü ile hükmetmeyenlerin kafir oluşuna ayetlerden delil;

İdeolojilere ya da herhangi bir şeye, makama, çıkar ve menfaat ilişkisi sebebiyle helali haram haramı helal yapan kimse itaatinde şirke düşmüş olurlar. Onun kalbindeki imana gelince biz onun kalbi ile mesul değiliz. Çünkü Ehli sünnetin akidesine göre hükümler zahire göre verilir.

اِتَّخَذُٓوا اَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ اَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللّٰهِ وَالْمَس۪يحَ ابْنَ مَرْيَمَۚ وَمَٓا اُمِرُٓوا اِلَّا لِيَعْبُدُٓوا اِلٰهًا وَاحِدًاۚ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَۜ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ

Onlar Allah’ı bırakıp din bilginlerini, abidlerini ve Meryem oğlu Mesih’i rabler edindiler. (Oysa) onlar yalnızca bir olan ilaha ibadet etmekle emrolunmuşlardı. O’ndan başka (ibadeti hak eden) hiçbir ilah yoktur. (Allah) onların şirk koştuklarından münezzehtir. (Tevbe, 31)

Adiy, Medine’ye geldi. O, Tay Kavmi'nin lideriydi. Boynunda gümüş bir haçla Resûlullah’ın (sav) huzuruna girdi. Resûlullah (sav) Tevbe Suresinin 31. ayetini okuyordu. Adiy, Peygamber’e (sav): ‘Onlar, din adamlarına tapmadılar ki!’ dedi. Resûlullah (sav): ‘Evet, fakat din adamları, onlara helali haram, haramı helal kıldılar. Onlar da tabi oldular. Bu, onların, din adamlarına ibadetidir.’ buyurdu.” (Tirmizi)

Bu ayete göre Allah'ın kanunlarından başka kanunlara, islam ilahi sistemden başka ideolojik sistemlere ve Muhammed (s.a.v) önderliğinde başka ideolojik liderlere ve Allah'a isyan konusunda şeyhlere, evliyalara mutlak itaat onları Rab edinmek onlara kulluk etmektir.

İtaat bir çok şekilde kendini gösterir bunlar; Sevgi, yardım, övme, destek olma, savunma ve razı olma şeklinde söz konusu olursa bu kimse itaat küfrüne düşmüş olur.

وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَاِنَّهُ لَفِسْقٌۜ وَاِنَّ الشَّيَاط۪ينَ لَيُوحُونَ اِلٰٓى اَوْلِيَٓائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْۚ وَاِنْ اَطَعْتُمُوهُمْ اِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ۟

Allah’ın adının anılmadığı (hayvanlardan) yemeyin. (Çünkü) o kesin bir fısktır. Şüphesiz ki şeytanlar, sizinle tartışmaları için dostlarına (böylesi şüpheleri) vahyeder/fısıldar. Şayet onlara itaat edip (leş hayvanların helal olduğuna ve yenebileceğine inanırsanız) hiç şüphesiz müşriklerden olursunuz. (En'âm, 121)

Bu ayetin nüzul sebebi; Mekke'nin müşrikleri Müslümanlarla hayvanların kesimi konusunda tartışmaya giriştiler. Mekke müşrikleri; Siz doğal olarak eceli gelmiş ve kendiliğinden ölmüş hayvanı haram görüyor, onu leş görüyor ve yemiyorsunuz ama kendi elinizle kestiğiniz hayvanı helal görüyorsunuz. Halbuki Allah kendi eceliyle ölmüş olanı altın kılıcıyla öldürüyor siz onu haram görüyorsun diyerek müslümanlarla tartışıyorlardı. Allah bu ayeti indirdi ve müslümanlara sadece leş konusunda eğer onlara itaat ederseniz, siz de müşrik olursunuz ayetin indirdi. Bugün maalesef Müslüman iddiasını taşıyanlar bundan daha kötüsünü yaparak siyasi, sosyal, ekonomik, yasama ve ahlaki olarak ideolojik dinlere itaat etmelerinin sonucunda islam ilahi nizama muhalefet etmeleri sonucunda şirke düşmüş oldular. Burada onların şirke düşme sebebi Allaha isyan konusunda başkalarına itaatleridir.

ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذ۪ينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللّٰهُ سَنُط۪يعُكُمْ ف۪ي بَعْضِ الْاَمْرِۚ وَاللّٰهُ يَعْلَمُ اِسْرَارَهُمْ

(Bunun nedeni) onların Allah’ın indirdiğinden hoşlanmayanlara: “Size, bazı işlerde itaat edeceğiz.” demelerindendir. Allah, onların sırlarını bilir. (Muhammed, 26)

Allah’ın indirdiğinden hoşlanmayanlar, işleri konusunda başkalarına bir hayat programı olarak teslim olmaları, Allah’ın indinde dinden çıkmaktır. Acaba söz vermekle kalmayıp bir ömür onlara hizmet/itaat edenlerin durumu nasıl ifade edilir?

يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُٓوا اِنْ تُط۪يعُوا الَّذ۪ينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلٰٓى اَعْقَابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِر۪ينَ

Ey iman edenler! Şayet kâfirlere itaat ederseniz sizi topuklarınız üzerine gerisin geriye çevirirler, hüsrana uğramış bir şekilde dönersiniz.(Ali Imran:149

 

5- Arapça Dilbilgisine Göre Maide:44 Büyük Küfürdür.

Arapçada isimler marife ve nekra olmak üzere ikiye ayrılırlar.

A- Marife isimler belirli, bilinen, muayyen bir varlığa işaret ederler. Başlarında harfi ta'rif (elif-lam takısı olan) isimler marife isimlerdir.

Kur’an ve Sünnette marife olarak gelen lafızlarda kastedilen, kesinlikle kelimenin dinde bilinen ıstılahi anlamıdır.

B- Nekra isimler ise belirli, bilinen, muayyen bir varlığa işaret etmeyip tamamen umum/genel ifade eder.

Nekra isimlerin başında harfi tarif bulunmaz. Eğer kelime nekra olarak gelmiş ise, ıstıhahi anlamı kastedilebileceği gibi mecazi anlamı da kastedilebilir.

Maide:44’te küfür kelimesi; Hem Marife, hem İsmi Fail, Mubteda ve Haber cumlesi olarak gelmiş ve Ulaike zamiri ile fasl edilmiştir. Bu yüzden Maide 44 ayetinde ki küfür kelimesi, küçük küfre hamledilemez. Her kim olursa olsun, Allah'ın indirdiği hükümle hükmetmezse kişiyi İslam milletinden çıkaran küfür işlemiştir.

Maide: 44 ayetinde “men” (her kim) şart edatı ile başlaması bu ayetlerin istisnasız herkese şamil olan ve hükmetme makamında olan herkesi muhattap alır.

Maide:44 ayeti nuzül sebebi her nekadar yahudiler için olsada yahudilerle aynı kaderi/illeti yaşayan herkese şamildir. Nitekim;

Usulu fıkıh kaidesine göre: ''Sebebin hususi olması hükmün umumi olmasına engel değildir'’. Kaidesi herkesce bilinen ve icma edilen bir kaidedir.

Dolayısıyle dil bilgisi kuralı men şart edatının umumi/genel olması, Sebebin hususi olması hükmün umumi olmasına engel değildir’’ usulu fıkıh kaidesi, Maide: 44’teki Elif Lam yani marife olarak gelen küfür kelimesi her zaman büyük küfre delalettir.

Kur'an ve sünnete fasık ve zalim kavramı hem Müslümanlar için hem de kafirler için kullanılmıştır. Müslümanlar için kullanılan bu kavramlar küçük küfür dediğimiz günah kısmında olan durumları ihtiva ederken, kafirler için kullanılan bu iki kavram hiç şüphesiz büyük küfür kısmındadır. Maide 45 ve 47 ayetlerinde gelen zalimler ve fasıklar vasfı Allah'ın hükümüne hükmetmeyen Maide 44'teki kimselerin vasfı ile aynıdır. Dolayısıyla Allah'ın hükmüyle hükmetmeyenler kafir oldukları gibi zalim ve fasık ismini de almış oluyorlar.

İbn Teymiyye (rh.a.) Mecmû‘u’l-Fetâvâ

"Allah’ın hükmünü terk eden, ister Müslüman olsun ister kâfir, küfrün çeşidine göre hüküm alır."

İbn Kayyim el-Cevziyye (rh.a.) Bedâi‘u’t-Tefsir

"Hükmü terk eden, şeriatın reddettiği bir fiil işlemiş olur. Bu, kim olursa olsun aynıdır."

Muhammed Abduh Tefsîru’l-Menâr

"Hüküm, ilâhî bir emirdir. Kim reddederse, dinin temelini inkâr etmiş olur."

İbn Kesîr Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm*

"Ayet, hükmü terk eden herkesi kınar. Müslüman da bu kapsamdadır."

Cessâs (rh.a.) Ahkâmü’l-Kur’ân

"Hükmü terk etmek, şeriatın otoritesini reddetmektir. Bu, herkes için küfrü gerektirir."

Şâtıbî (rh.a.) el-Muvâfakât

"Hükmün terk edilmesi, maslahatın bozulmasıdır. Bu, Müslümanı da fasık yapar."

Mevdûdî Tefhîmü’l-Kur’ân*

"Allah’ın hükmü, evrenseldir. Kim uygulamazsa İslâm’ın dışına çıkar."

Fıkıh Kaideleri ve Arapça-Türkçe İzah

"الحُكْمُ يَدُورُ مَعَ عِلَّتِهِ وُجُودًا وَعَدَمًا"

"Hüküm, illetiyle birlikte vardır veya yoktur."

Maide 44’ün illeti (hükmün terk edilmesi), Müslümanlarda da bulunursa hüküm aynen uygulanır .

"العِبْرَةُ بِالْعُمُومِ لَا بِالْخُصُوصِ"

"Ölçü, özel durumlar değil genel ifadelerdir."

Ayetteki "مَن" (kim) mutlak olduğundan, Müslümanları da kapsar .

"الْوَصْفُ الْمُعَلَّلُ يَقْتَضِي التَّعْدِيَةَ"

"İlletli vasıf, hükmün genelleşmesini gerektirir."

Hükmün terk edilmesi illeti, herkese şâmildir.

 

6-İlâhî Hükmün Evrenselliği ve Uyarı

Allah’ın hükümleri, kimliğe değil fiile bağlıdır. Maide 44, aynı illeti taşıyan herkesi kınar. Tarihte Yahudilerin düştüğü hata, bugün Müslümanlar için de geçerlidir. Kur’ân ve Sünnet’in açık hükümleri, âlimlerin ittifakı ve fıkıh kaideleri, bu gerçeği tartışmasız kılmaktadır. Nitekim Yunus 44’te belirtildiği gibi:

"İnsanlar kendilerine zulmederler."

Bu fitneye düşmemek için, "Allah’ın indirdiği ile hükmetmek" (Maide 44) şiarıyla hareket etmek her Müslümanın farzıdır.

﴿فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤۡمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيۡنَهُمۡ﴾

"Hayır, Rabbine andolsun ki aralarında çıkan anlaşmazlıklarda seni hakem kılıp sonra da verdiğin hükme içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın tam anlamıyla teslim olmadıkça iman etmiş olmazlar."

İmanın şartı, Peygamber’in hükmüne kayıtsız teslimiyettir. Bu, Müslümanlar için evrensel bir emirdir.

Mâide Sûresi 49. Ayet

﴿وَأَنِ ٱحۡكُم بَيۡنَهُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ وَلَا تَتَّبِعۡ أَهۡوَآءَهُمۡ﴾

"Aralarında Allah’ın indirdiğiyle hükmet; onların arzularına uyma!"

Ayet, doğrudan Müslüman yöneticilere hitap eder ve hükmün evrenselliğini vurgular.

İmam Ahmed b. Hanbel’in Rivayeti**

*"لَتَتَّبِعُنَّ سَنَنَ مَنْ قَبْلَكُمْ حَذْوَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ"*

*"Sizler, sizden öncekilerin yolunu karış karış, adım adım takip edeceksiniz."* (Buhârî, İ’tisâm 14)

Yahudilerin hataları, aynı illeti taşıyan Müslümanlar için de uyarıdır.

Kadı Beydâvî (rh.a.) Envâru’t-Tenzîl

"Maide 44’teki ‘küfür’, amelî küfrü de içerir. Müslüman, hükmü reddetmekle bu vasfı hak eder."

Muhammed Hamidullah İslâm’a Giriş

"Kur’ân’ın hükümleri, tüm zamanlar için geçerlidir. Müslümanların bu hükümleri göz ardı etmesi, tarihî bir hatanın tekrarıdır."

"الْعُقُوبَةُ تَدُورُ مَعَ السَّبَبِ"

"Cezalar, sebeplere bağlıdır."

Hükmü terk etme sebebi, Müslüman veya gayrimüslim fark etmeksizin aynı sonucu doğurur.

"الْأَصْلُ فِي الْأَشْيَاءِ الْإِبَاحَةُ إِلَّا مَا نَصَّ الشَّارِعُ عَلَى تَحْرِيمِهِ"

"Eşyada asıl olan mübahlıktır; ancak şâriin haram kıldığı hariç."*

Allah’ın haram kıldığı bir hükmü terk etmek, bu kaideyi ihlal eder.

Taberî (rh.a.

Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân*

"Allah’ın hükmünü terk edenler, O’nun otoritesini reddetmiş sayılır. Bu, herkes için geçerlidir."*

Cehmiyye ve Mürcie’nin İddialarına Reddiye

Cehmiyye ve Mürcie’nin Temel Argümanı: "İman, kalple tasdiktir; ameller imandan ayrıdır. Dolayısıyla hükmü terk etmek kişiyi kâfir yapmaz."

Kur’ân’ın Bütünlüğü:

Kur’ân’da iman, kalp + dil + amel üçlüsüyle tanımlanır (Bakara 177). Ameli terk etmek, imanı eksiltir.

Hadisler;

"Zina eden kişi, zina yaparken mümin olarak zina etmez." (Buhârî, Eymân 15) → Amelsiz imanın geçersizliği.

Ehl-i Sünnet Âlimlerinin İcmâsı:

İmam Eş’arî ve Mâtürîdî, ameli imanın bir parçası saymasa da amelin terkini büyük günah (kebîre) olarak niteler ve bunun kişiyi fasık yaptığını vurgular.